met een rotsvast geloof de brandstapel oplopen

Leestijd: 4 minuten

Het plein heeft alles wel gezien en meegemaakt. Als stille getuige vormde zij het decor van geschiedkundige momenten en spannende legende’s, maar je vindt er ook architektonische hoogstandjes, de Italiaanse keuken en folkloristische feesten. Allemaal vertellen ze iets over de Italiaanse cultuur van vroeger en van vandaag.

Ik bezoek de pleinen die ondanks hun adembenemende schoonheid vaak onbekend, en dus, een openbaring zijn. Daar speur ik naar verhalen die voor velen geheim zijn gebleven. Onder de titel ‘Geheime Pleinen’ zou ik de mooiste uiteindelijk in een boek willen bundelen. Hier een voorproefje…  

Piazza Anfiteatro, Montforte d'Alba

Voor de research van een Nederlands televisie programma was ik een paar jaar geleden in Piedmonte. Om precies te zijn in de streek LeLanghe. Op steenworp afstand van Barolo, bekend van haar donkerrode DOC wijn, stuitte ik op het dorpje Montforte d'Alba. Dit vrij onbekende zusterdorp van Barolo kijkt vanaf de top van de heuvel triomfantelijk neer op het kasteel van Barolo, dat tussen twee heuvels vol druivenranken ligt verscholen.

Het kleine centrum van Montforte d'Alba heeft niet de scharme van Barolo, maar verbergt een trap naar een pittoresque pleintje in het oudste deel van het dorp, dat zo'n 50 meter hoger ligt. Een grasveld in de vorm van een amfitheater kleurt oogverblindend groen. De nauwkeurig aangelegde terassen markeren de natuurlijke glooing van de onderliggende heuvelrug.

Naast het fenomenale uitzicht over LeLanghe is het plein uniek, omdat er, ondanks het ontbreken van een overkapping, een fenomenale akoestiek is. In de zomermaanden worden hier dan ook met regelmaat klassieke concerten gegeven. Montforte d'Alba is dus een bezoekje waard en, met een beetje geluk, ben je getuige van zo'n mooie, muziekale avond die gratis toegangkelijk is.

Maar er is meer. Boven op deze heuvel huist een ongelooflijk verhaal over de kracht van het geloof...

Met een rotsvast geloof de brandstapel oplopen 

In de 12de eeuw was Montfort'Alba het toevluchtsoord van een, voor die tijd, beroemde sekte. Het betrof een groep gelovigen die zichzelf de Catari noemden. Het woord 'catari' komt van het Griekse ‘katharos’ dat reinheid betekent. 

De gevestigde orde, de kerk, beschouwden de sekteleden als afvalligen èn als een bedreiging...

De Catari geloofden namelijk niet dat een instituut als de kerk nodig was om na de dood het hiernamaals te bereiken. Het Heilige sacrament was voor hen dus overbodig... Sterker nog, alles en iedereen die middels het materiele, lees 'het aardse', het geloof verspreidden, waren volgens de Catari, hoe dan ook, verbonden aan Satan. 

Het Catari Kruis

De sekte predikte dat de spirituele kant van het geloof, in combinatie met een sobere levensstijl, de juiste- en de enige weg was naar het beloofde paradijs. Het instituut 'de kerk' voldeed totaal niet aan die omschrijving.

Volgens de Catari, die overigens niet op zichzelf stonden (de stroming was over gewaaid uit het Oosten en er leefde een grote enclave in Zuid Frankrijk) bestond het universum uit simpelweg twee principes, goed en slecht. 

Visuele werkelijkheid, of materie, was het werk van de duivel. Zo ook de belichaming van de Zoon van God. 

De 'uitvinding' Jezus beschouwden zij als een grap van Satan om gelovigen te misleiden. Jezus was immers spiritueel. Net als het geloof, dat is niet zichtbaar, niet tastbaar, niet van vlees of bloed. Van geloof wordt je niet rijk (alleen innerlijk), niet machtig (alleen over jezelf) en het geloof huist niet als zodanig in peperdure paleizen of grote kerken. Geloof manifesteert zich in de ziel en heeft geen connectie met het aardse.  

Zèlfs de mens was volgens de Catari een creatie van de duivel. Als slaven maakte hij gebruik van ze om hem te dienen op aarde. 

Enige mogelijkheid om redding te vinden in het paradijs was door materie van geest te scheiden. Zo  leefde je volgens het 'goede'. Dat kon volgens hen via een lijdensweg die was geplaveid met afzien, armoede en uiteindelijk, simpelweg sterven. 

In Montforte d'Alba leefden de 'afvalligen' dan ook in totale, eenzame isolatie en zonder veel te makken. Zij aten het minimaal noodzakelijke om in leven te blijven. Er was geen vermaak, geen uitbundigheid, geen rijkdom en geen hang naar macht of geld. Lichamelijke bevrediging was er ook niet bij. Sterker nog, het was verboden seksueel te genieten, laat staan je voort te planten. Daarmee speelde je de duivel immers in de kaart. 

Dat klinkt allemaal somber en triest, maar deze lezing maakte het paradijs wel bereikbaar voor iedereen. Er was geen tussenkomst meer nodig van een 'aardse' geestelijke, die met het  Heilige Sacrament de sleutel in handen had tot het hiernamaals. 

Zo werden de kerk, pausen, bisschoppen en kardinalen zonder pardon aan de kant geschoven. Zij accepteerden dat niet en verklaarden het geloof van de Catari de oorlog. De levensstijl van de Catari werd als heiligschennis bestempeld. 

Milaan was in die tijd omringd door verdedigingswerken als de stadswallen

Ondanks dat dreigde de bisschop van Milaan de controle over de enclave in Montforte d'Alba te verliezen en besloot samen met de koning alle Catari op te pakken. Zij werden naar de hoofdstad vervoerd en in de donkere kerkers opgesloten. 

Daar werd hen een simpel voorstel gedaan. Wanneer zij hun geloof opgaven zouden zij vrijuit gaan. 

Maanden wachtten de machthebbers op inkering van de gevangenen, maar ondanks de zware martelingen bleef deze uit.

Uiteindelijk werd de Catari een ultimatum gesteld. Of je keert terug naar het huis van God en wordt één van ons, òf je loopt de brandstapel op om op die manier het paradijs, zonder sacrament te bereiken. 

Slechts een paar Catari twijfelden flink en besloten, tot verbazing van hun mede Catari, hun geloof de rug toe te keren. Alle anderen liepen twee dagen later, zonder blikken of blozen, vrijwillig de brandstapel op. Weg van het aardse, door het vuur van Satan, naar het beloofde paradijs. 

Vind je het leuk om de hoogte te blijven van mijn televisie avonturen en mijn reizen door Italie? Volg dan mijn instagram account door op onderstaande link te klikken. 

Klik hier : instagram Pascal Horbach

Voor de laatste updates over mijn werk achter de schermen bij de documentaire 'Chazia en Puccini' (nu uitgezonden door NPO2) ga dan terug in het menu en klik op de blog van vorige week