Wijn drinken van tweeduizend jaar oud!

Italie is, terecht, het land met de meeste Unesco World Heritage sites ter wereld. Het zijn er 53. Het is goed dat deze worden beschermd, want een groot deel van onze identiteit komt van oorsprong uit dit land. Zo'n beetje al onze moderne, Westerse gebruiken, infrastruktuur en architectuur zijn, of zijn gebaseerd op, de uitvindingen, kennis en nalatenschap van de Romeinen.

wijnvelden op Elba

Na bijna twintig jaar in Italie durf ik te stellen dat wat ik vroeger vaak als grapje zei: 'Onder iedere steen die je hier optilt ligt een verhaal verborgen', daadwerkelijk waar is.

Voor een televisiemaker een paradijs, want ik leef letterlijk op-, in-, met- en naast een onuitputtende bron voor interessante items waar het Nederlandse publiek graag naar kijkt.

Deze keer een buitengewoon verhaal dat de uitzending nog niet heeft gehaald. 

Daar is zij wellicht ook te jong voor, ondanks het feit dat zij iets verassend's ouds vertelt!

Over de geschiedenis kun je lezen, vertellen, fantaseren, films maken en je kunt haar bestuderen, maar sinds de afgelopen zomer kun je de geschiedenis ook drinken! Je schenkt haar zo uit een fles rechtstreeks in jouw wijnglas. Wijn gemaakt door de Romeinen, rond het geboortejaar van C Christus. Een goed jaar? Het jaar nul? Het is geen 'reserva' en deze flessen lagen niet al 2000 jaar in een antieke wijnkelder te wachten om ontdekt te worden.

Er zit een klein addertje onder het gras, maar het is een prachtig voorbeeld van een revolutionaire come-back. Een klein puzzelstukje dat bijdraagt aan het schrijven van de Italiaanse wijngeschiedenis.

Portoferraio

Ik neem je mee naar Portoferraio, het pitoresque haventje op Elba. Na Sardinie en Sicilie is Elba het grootste eiland van Italie. De Italianen zelf noemen Elba echter het grootste eiland, omdat zij Sardinie en Sicilie niet meerekenen. Dat zijn namelijk regio's, zoals Toscane ook een regio is en worden dus niet als eiland gezien. 

(meer info over hoe Italie is verdeeld in regio's, provincies en gemeenten lees je in mijn eerste verhaal dat ik op deze blog publiceerde)

Het drukke haventje wordt gedomineerd door de oude stad die prachtig gedrappeerd over een heuvelrug ligt. Sta je met je rug naar het historisch centrum dan zie je op nog geen steenworp afstand, aan de andere kant van de baai, een verhoogd plateau. Daarop een archeologische site, die 'la grotta' wordt genoemd.

Luchtfoto van de archeologische site met op de achtergrond Portoferraio

Het betreft een Romeinse villa die op het eerste oog niet echt indrukwekkend is, daar je in Italie veel mooiere, grotere en beter geconserveerde voorbeelden kan vinden van bouwwerken uit het Romeinse Rijk.

Deze 'domus romana' gebouwd 100 jaar vòòr Christus, deed ooit dienst als buitenhuis voor een politicus uit Rome. In zijn vrije tijd kwam hij met familie en vrienden over uit de drukke stad om te genieten van de rust en de schoonheid van het Toscaanse eiland.

Er rest niet veel meer dan wat lage muurtjes die duidelijk het vloerplan aftekenen van dit ooit zo luxe buitenhuis. Waarschijnlijk komt dat omdat de villa 200 jaar na haar bouw dus zo'n 100 jaar na Cristus door de eigenaren is verlaten. Deze 'abbandono' was niet overhaast, maar uiterst zorgvuldig gepland. Alles van waarde werd op karren naar de boten in de haven vervoerd en mee terug genomen naar Rome. Zelfs het marmer, waarmee het paleisje was betegeld werd los gebijteld en meegenomen. 'Ons ben zunig' is geen Romaans spreekwoord, maar toch van toepassing lijkt mij.

een indrukwekkende reconstructie van de Romeinse villa 

Een enorme, lege villa waarvan het een Godsvermogen zou hebben gekost om te restaureren en te onderhouden, was in die tijd voor niemand van de locale bevolking interessant. Het verval trad snel in en nu, 2000 jaar later heb je dus bijhoorlijk wat voorstellingsvermogen nodig om je in tijd van Ceasar en Pontius Pilatus te wanen. Onlangs is er echter een belangrijke ontdekking gedaan die in de archeologische wereld veel oud, Romeins stof heeft doen opwaaien.

Bij opgravingen zijn traditionele amforen (kruiken), een opslag voor druiven en een wijnmakerij van ruim tweeduizend jaar oud aan het licht gebracht. Hoogst waarschijnlijk gaat het hier om een heus bedrijfje, dat dankzij haar ligging, net onder de mooie villa, onder andere in opdracht van de Romaanse politicus, wijn produceerde.

een van de weinig beschikbare foto's van de recente opgravingen

Er wordt gedacht aan een commercieele onderneming omdat er zelfs een merkteken is gevonden in de vorm van de afbeelding van een dolfijn! Dit dier was in die periode een symbool voor rijkdom en voorspoed en werd veel gebruikt om een bedrijf te 'zegenen'.

Daarnaast is er een naams inscriptie gevonden. Op verschillende half ingegraven, aardewerken kruiken vonden archeologen de naam 'Hermia'. Studies wijzen uit dat dit de naam geweest moet zijn van de slaaf die de leiding had over de wijnmakerij.

Een belangrijke vondst, helemaal als je weet dat Elba al jaren vecht tegen het Italiaanse vooroordeel dat het eiland geen goede voedingsbodem voor wijn zou zijn... Nou met deze ontdekking hebben de Elbanezen het volste recht te claimen dat wijn wel degelijk deel uitmaakt van hun cultuur en dat al meer dan 2000 jaar! Een belangrijke morele overwinning op de rest van de laars zou je kunnen zeggen.

Elba staat bekend om haar prachtige stranden,niet om haar wijnen

Voor wijnboer Arrichi was het de direkte aanleiding om met een aantal wetenschappers te achterhalen hoe de Romeinen wijn op Elba produceerden en die te gaan namaken. Afgelopen zomer was het zover. Onder grote, internationale belangstelling, werd na ruim drie jaren van onderzoek de eerste 'Hermia' fles gepresenteerd. Voor de eerste keer na de val van het Romeinse Rijk, is het onwaarschijnlijke mogelijk geworden. De zelfde wijn drinken die de Romeinse elite zich tweeduizend jaar geleden al liet smaken.

Net als toen wordt ook de Hermia gemaakt van de Viognier druif. Byzonder om te melden is dat tijdens de fermentatie, de schil van de druif niet wordt verwijderd, maar voor langere tijd in contact blijft met het vocht. Daarna gaat de wijn, die nog geen wijn is, in de traditionele grote aardewerken kruiken van 800 liter.

naar voorbeeld uit de oudheid worden nieuwe 'moderne' kruiken gemaakt

Deze enorme 'vazen' worden sinds jaar en dag door ambachtslieden in het Toscaanse dorp Impruneta gefabriceerd. De klei waarvan deze zijn gemaakt hebben in tegenstelling tot houten wijnvaten geen enkele invloed op de kleur, smaak of geur van de wijn. De uiteindelijke afdronk van de Hermia is dan ook uiterst trouw aan de oorspronkelijke smaak van de druif zelf.

Daarbij is gebakken klei vrij poreus waardoor een micro-zuurstofvoorziening onstaat. Een heel kleine hoeveelheid zuurstof weet de kruik binnen te dringen wat een positief effect heeft op de evolutie van de wijn.

ook de druivenschil gaat mee en wordt pas later gescheiden van de wijn

Middels een glas wijn wanen we ons dus heel even in het dagelijks leven van de Romeinen. Alcohol vormde in die tijd een zeer belangrijk deel van het sociale leven in Rome, veel meer dan nu. Wijn werd overal bij geschonken. Bij de lunch, uiteraard bij het diner en ja, in extreme gevallen zelfs bij het ontbijt!

Vergeet niet...er was geen concurrentie. Thee en koffie waren nog niet overgewaaid uit andere werelddelen en bier werd beschouwd als drank voor Barbaren.

Overigens werd wijn sterk met water aangelengd, wellicht omdat hij niet te zuipen was, dat is één veronderstelling, maar met name omdat men er vanuit ging dat het drinken van wijn uiterst ongezond was.

wijn was, als water voor ons, aanwezig tijdens iedere maaltijd in het Romeinse Rijk

Wij beschouwen het tegenwoordig als ongehoord om letterlijk 'water bij de wijn te doen', maar tot de jaren '70 van de vorige eeuw werd dat eigenlijk overal in Europa nog gedaan. Met name in Frankrijk en in Italie, waar ik het nu nog steeds zie gebeuren.

Dit gebruik stamt ook uit de oudheid, want zowel de Grieken als de Romeinen vonden het juist ongehoord en Barabaars om wijn puur te drinken! Het toevoegen van water werd gezien als een teken van beschaving.

Antieke recepten uit het Romeinse Rijk vertellen dat er in sommige gevallen al in een veel eerder stadium water bij de wijn werd gevoegd, zeewater notabene! In Andalusie was het gebruikelijk om tijdens het gisten de zoetheidsgraad omlaag te brengen door het toevoegen van water uit zee. Zo puur mogelijk en dus zo ver mogelijk van de kust aan boord gehaald.

Over het gezegde 'water bij de wijn doen' (compromissen sluiten). Daarvan zou je denken dat haar oorsprong, net als die van vele andere gezegdes, uit het oude Rome komt. Gezien hun gewoontes is dat waarschijnlijk ook zo, maar de exacte herkomst is nooit achterhaald.

Daar kunnen we echter wel mee leven, toch? Ik in ieder geval wel, want letterlijk doe ik nooit water bij de wijn.

Ik zou zeggen, sluit over wijn geen compromissen en drink alleen die, die jij lekker vindt, een Hermia bijvoorbeeld.

Toast op je gezondheid, cin-cin!

voor info en bestellen Hermia, http://www.arrighivigneolivi.it