Een ontspannend bad? Of een duik om je ziel te reinigen?

BAGNO VIGNINO - PIAZZA DEI SORGENTI
Leestijd. 4 minuten

Met maar 36 inwoners is dit dorpje een verscholen paradijs aan het eeuwenoude pelgrimspad ‘Via Francigena’. In het hart van Toscane vormen haar warmwaterbronnen, al sinds de tijd van de Romeinen, een toevluchtsoord voor wie op zoek is naar genezing of simpelweg naar ontspanning. Pelgrimgangers, op weg naar Rome stopten hier maar wat graag. Het bronwater wordt op 1000mtr diepte tot 52C verwarmd door een ‘dode vulkaan’ die al millennia verborgen ligt onder het glooiende, groene landschap.

In de Middeleeuwen besloot het lokale bestuur vorm te geven aan deze natuurlijke hotsprings. De constructie van een enorm, rechthoekige basin was het resultaat en het dorp geboren. Niets is hier sindsdien veranderd. Piazza dei Sorgenti is bijna duizend jaar onveranderd gebleven. In Bagno Vignoni stap je dan ook met beide benen de geschiedenis in. Dat is bijzonder, omdat Toscane in roerige tijden vaak het decor vormde van oorlogen, plunderingen en brandstichtingen. Wat mij betreft behoort dit authentieke ‘Piazza dei Sorgenti’ dan ook tot één van de meest bijzondere ‘geheime pleinen’ van Italie.

De beschermheilige van Europa spoelde hier haar onreine gedachten af.
Net buiten het dorpje vind je drie luxe ingerichtte spa’s waar je tegen betaling kan kuren. Op het plein zelf is dat niet meer toegestaan, maar het kost weinig moeite je voor te stellen hoe het er hier, eeuwen geleden, aan toe moet zijn gegaan. Veel illustere persoonlijkheden kwamen van ver, en dichtbij, om een helende ‘duik’ te nemen.

Caterina di Jacopo di Benincasa uit Siena was daar één van. Zij was vierentwintigste in een rij van notabene vijfentwintig zonen en dochters. Een arme familie, maar toch eert dit plein haar bezoekjes. De overkapping aan de noordzijde van het basin draagt haar naam ‘La loggia di Santa Caterina’’. 

'Loggia Santa Caterina'

Jawel, heilig verklaart eeuwen na haar dood en in 1939 door paus Pio XII tot beschermheilige van Italie gezegend. Nog iets later in 1999, besloot paus Paolo Giovanni II dat Caterina ook beschermheilige van heel Europa werd. Waarom, wie was die vrouw? Hoe heeft een meisje van simpele afkomst zo’n stempel kunnen drukken op de geschiedenis van de katholieke kerk?

In 1347 ziet Caterina samen met haar tweelingzusje Giovanna het levenslicht. Alleen Caterina overleeft de geboorte en wanneer zij 12 jaar is ziet haar vader, die als leerwerker niet voldoende geld verdiende om zoveel kinderen te onderhouden, geen andere oplossing dan haar te ‘verkopen’. Uithuwelijken aan een jonge man uit een welgestelde familie. Echter, Caterina was zò in de Heere dat zij schermde haar leven met maar één man te kunnen delen, Jezus Christus. Voor haar vader kennellijk overtuigend genoeg. Voor het klooster was zij echter te jong, dus werd zij, in naam van God, voorlopig thuis opgesloten.

Op haar 16de werd een verzoek tot toelating ingediend bij moederoverste van ‘De Orde van de Mantel’ in Siena. Zij was streng en accepteerde alleen weduwen of volwassen vrouwen met een ‘zuivere’ naam. Deze afwijzing sloeg in als een bom. Caterina werd er letterlijk doodziek van. Binnen een week leek zij op een oude vrouw en werd haar lichaam alsmaar zwakker. Toen moederoverste dit hoorde raakte zij nieuwsgierig naar de puber en stuurde drie oude nonnen naar het huis van Caterina. Zwaar onder de indruk van Caterina’s gelaat en haar religieuse overtuiging, gaven zij moederoverste het advies Caterina tòch tot de orde toe te laten. Tranen van geluk poetsten Caterina’s gezicht schoon, beeldschoon. 
Een paar weken later ontving de mooie Caterina tijdens een ceremonie in de basilica San Domenico van Siena, haar eigen zwarte mantel.

1375 - In Pisa ontvangt Caterina de stigmate

Haar leven staat vervolgens in dienst van de armen en de zwakken die niet voor zichzelf kunnen opkomen. Zij zijn onderwerp van haar dagelijks gebed, maar Caterina biedt ook een helpende hand. In tegenstelling tot andere, vaak professionele hulpverleners, voelt zij zich voor niemand te goed en toont geen angst voor besmetting. Het verhaal gaat dat ene zuster Andrea zo ziek werd van een open kanker gezwel, dat niemand in het klooster haar nog wilde verzorgen. Caterina ontfermde zich over haar. Op een dag kwam er zoveel etter en pus uit de stinkende wond dat Caterina zich er vanaf wilde keren. 

Deze gedachte maakten haar, volgens eigen zeggen, onrein en dus besloot zij zichzelf te straffen. Ze dwong zichzelf een beker van het wondvocht te drinken, waarvan ze later vertelde dat ze nog nooit zo’n zoet drankje had geproefd.

Overigens worden haar bezoekjes aan de bron van Bagno Vignoni uitgelegd als een door haarzelf, opgelegde lichamelijke straf voor onreine gedachten en akties. Nu is 52 graden Celcius inderdaad behoorlijk heet, maar op de meeste plekken in het basin haalt het water die temperatuur uiteraard niet. Wellicht was het dus toch het verlangen naar een simpel, welliswaar welverdiend, gepoedel?

Caterina werd niet oud. Net als Jezus Cristus stierf zij op 33-jarige leeftijd. Net voordat zij haar laatste adem uitblies werden haar stigmate (kruiswonden) zichtbaar voor de geliefden om haar doodsbed. Caterina zelf zwoor al jaren ze te hebben, maar deze waren tot dan toe alleen zichtbaar geweest voor haar zelf. Mede om het wonder dat zij in 1376 in het Franse dorpje Varazze zou hebben verricht heeft het Vaticaan haar heilig verklaard. Dankzij haar gebed zou de destructieve Pest, die het dorp in wurggreep had, binnen korte tijd kompleet zijn verdwenen. 

Naast San Francesco (van Assisi) is Caterina dus beschermeheilige van Italie. Haar relikwieeen, die sinds eeuwen hun aantrekkingskracht hebben op vele katholieke kerkgangers, liggen door heel Italie en ver daar buiten verspreid. Je kan stellen dat haar lichaam na haar dood niet veel rust is gegund. Binnen een jaar na haar begrafenis in Rome is haar levenloze lichaam onthoofd.

Wil je haar even in de ‘ogen kijken’ dan moet je naar de basiliek ‘San Domenico’ in Siena. Haar linkerhand met in de palm duidelijk de seinen van de stigmata, is in een tweede kerk in Rome beland. Haar linker voet ligt in Venetie. Eén van haar ribben rust in Belgie. Een stuk van haar schedel is afgeschraapt en wordt in een tweede kerk in Siena door gelovigen aanbeden en in de basiliek van Siena ligt ook een vinger van Caterina.

Basiliek san Domenico in Siena

Kortom… ondanks het feit dat veel Italianen en zeker Europeanen niet weten dat Caterina hun dagelijks beschermt is zij in moderne tijden, waarin het individualisme hoogtij viert, voor veel gelovigen nog immer een ‘baken’ van barmhartigheid, steun en toeverlaat.