Het Kerstpakket, een Nederlandse traditie, of...?
Leestijd: 2 minuten
Fascinerend hoe een traditie meer dan 2000 jaar overleeft!
Gisteravond keek ik naar het Italiaanse 20:00uur journaal, waarin een nieuwsitem mij binnen enkele minuten de poten onder mijn tafel vandaan zaagde. Het vertelde het verhaal over een gebruik waarvan ìk in ieder geval dacht, dat het typisch Nederlands is, maar niets blijkt minder waar.
Ons oer-Hollandse Kerstpakket stamt uit een ver-, heel ver-, Italiaans verleden. Daar is dus niets 'oer-ons' aan.
'Het zullen de Romeinen wel weer zijn', hoor ik je denken. Alle wegen leiden immers naar Rome. Nou inderdaad...
Om de oorsprong van 'ons' moderne Kerstpakket te herleiden, moeten we verder terug dan het jaar nul, naar de tijd voordat Kerst uberhaupt bestond. Zo'n 300 jaar voor Christus, het was de tijd van de 'Paganen'.
In die cultuur was het vanzelfsprekend of eigenlijk een ongeschreven regel om tussen 17 en 23 december vrienden en familie te verrassen met een rieten, gevlochten mand vol levensmiddelen. Dit gebruik is later door het Christendom welliswaar 'geadopteerd', maar kwam uit een periode waarin, voor ons, totaal nietszeggende Goden werden aanbeden.
Het gulle gebaar is van oorsprong dus niet gelieerd aan de Kerstgedachte, maar strikt verbonden aan de wisseling van de seizoenen en de Goden die hen vertegenwoordigden.
In het, meer dan antieke, Rome was de gift van een mand vol natuurlijke produkten als graan, olijven en gedroogde vijgen een uiterst populaire geste. Een manier om Saturnus, God van de oogst, vruchtbaarheid, aarde en landbouw, te eren en te danken voor het afgelopen jaar. De gelovigen verzekerden zichzelf zo van een voorspoedig, vruchtbaar nieuw jaar. De winterpakketten waren naast een kado van voorspoed aan je naaste, ook een 'offer in naam van Saturnus' en een bede om voorspoed voor jezelf.
Men geloofde dat Saturnus zich tijdens de eerste koude weken in de herfst, diep onder de grond van de akkers en de velden begaf om vervolgens, precies op 21 december, terug te keren naar het Godendom. Overigens werd hij in de volksmond ook wel Stercutus genoemd. Het Italiaanse woord 'fece', afgeleid van het Latijnse 'Stercus', betekent uitwerpselen. In de landbouw wordt nog immer mest gebruikt om grond vruchtbaar te maken.
Kortom het was dus zaak om Saturnus te trakteren en tevreden te stellen, voordat hij zich terugtrok. Het kado was tevens een manier om het licht te vieren. Vanaf de 21ste december worden de dagen immers weer langer.
Het is niet onwaarschijnlijk dat de wortels van ons Kerstpakket uit een nog verder verleden dateren. Rond 300 voor Christus was Rome immers al een enorme stad waar honderdduizenden stedelingen leefden van de handel en het ambacht. De voedselkorf-traditie wijst op een boerengebruik. Logischerwijs zijn het de landarbeiders die er baad bij hadden dat de oogst van het jaar erop wederom een groot succes zou worden. Een stedeling in het antieke Rome had wellicht een produkt uit eigen bottega kado gedaan om zijn handel het jaar daarop te verzekeren. Ver voordat Rome een metropolis was, werd Saturnus dus al aanbeden en op deze wijze geeerd.
Terug naar het nu, of eigenlijk naar een kleine 40 jaar geleden. Als kind keek ik een week van te voren al uit naar het Kerstpakket dat mijn moeder mee naar huis zou nemen. Iedere dag wachtte ik gespannen af of zij met die grote doos vol lekkernijen door de voordeur binnen zou stappen.
Inmiddels woon ik al twintig jaar in Italie. In Parma kopen wij voor medewerkers en belangrijke klanten, traditiegetrouw, prachtige, exclusieve stukken Parmezaanse kaas of de prestigieuze 'Salame di Felino'. Er van uitgaande dat dat hier de traditie is bleef het Kerstpakket voor mij dus een typisch Nederlands gebruik en een warme herinnering aan mijn jeugd. Maar eigenlijk leven jullie in Nederland, althans met deze traditie, dus Italiaanser dan ik in Italie.
Buon Natale a tutti.
Reacties
Een reactie posten