Hoe ik een stukje 'begraven' Nederlandse geschiedenis op Sicilie ontdekte

 Leestijd: 8 min

Aanleiding:

'De Kok en de Direkteur' is een nieuw culinair-cultureel reisprogramma waarin de direkteur van het Rijksmuseum, Taco Dibbits en sterrenchef, Joris Bijdendijk, elkaar inspireren op een prachtige trip door Europa. Het vertrekpunt is iedere keer een kunstwerk in het Rijksmuseum. Vanaf het voorjaar 2022 wordt deze mooie serie door de AvroTros uitgezonden. 

Uiteraard mocht Italie als bestemming niet ontbreken en had ik het voorrecht om samen met hen een aflevering te maken op het prachtige Sicilie. Echter, een paar dagen voor vertrek brak de hel los. Een ware cycloon nam bruut bezit van het Siciliaanse luchtruim wat ernstige overstromingen en zelfs doden tot gevolg had. Onze reis moest per direkt worden uitgesteld waardoor enkele onderwerpen, een maand later, zijn komen te vervallen.  

Eén daarvan wil ik jullie echter niet onthouden. Hierbij dus een tot verbeelding sprekend, bijzonder geschiedenis verhaal uit Sicilie met een flink Nederlands tintje. 

    

Achter de schermen: drie, twee, één, action...

Zoals de vaste lezers van mijn blog gewend zijn, begin ik op een plein. In een nabije toekomst hoop ik al mijn verhalen te bundelen in een boek getiteld 'Geheime Pleinen'. Pleinen die onbekend zijn, maar door hun schoonheid de moeite waard om te bezoeken. Afgewisseld met bekende pleinen die een onbekend verhaal verbergen. Scroll omlaag op mijn homepage waar je een tiental voorbeelden vindt

Piazza Duomo - Siracusa 

Dit half-ovaalvormige plein ontvouwt zich verassend voor je open wanneer je te voet het ietwat nauwe winkelstraatje Via Saverio Landolina  uit komt. Voordat ik iets gedetailleerder het plein beschrijf moet je weten dat Siracusa al bijna 3000 jaar bestaat en ondanks het feit dat jij haar naam wellicht nog nooit hebt gehoord, zij zeker geen onbeduidend dorpje is in het Zuiden van Sicilie.

Haar naam is afgeleid van Syrakoúsai. Zo heette het moeras waarnaast Griekse kolonisten uit Korinthe in 734 v.Chr de stad stichtten. Na verloop van tijd werd deze kolonie een uiterst belangrijke stad in het Grote Griekse Rijk. De macht van Syracuse reikte ver. Net als Athene en Rome kon je in die tijd niet om haar heen. Op het hoogtepunt was zij op administratief- en militair niveau competitief met de hoofdstad van het rijk, Athene, en had een vergelijkbaar inwonertal.

Terug naar het 'Piazza Duomo' van vandaag dat in het centrum van de buurt Ortigia ligt. Dit deel van de stad ligt op het uiterste puntje in zee en is met een brug aan het 'vaste land' van Sicilie verbonden. De schoonheid van het plein is te danken aan geweldadige natuurramp. Dat klinkt vreemd. Deze keer geen cycloon, maar een zware aardbeving die in 1693 een groot deel van Sicilie verwoestte. Weinig bleef overeind. De wederopbouw geschiedde in een periode waarin de Barok architektuur het straatbeeld bepaalde. Dàt is wat we nu zien. Gebouwen rijk versierd met ornamenten, balkonnetjes, gekruld gietijzer, pilaren en inventief gemaakte patronen in het lokaal gedolven, oker kleurige gesteente.

De dom staat op de resten van een antieke, Griekse, ruim 2000 jaar oude tempel die aan Athena was gewijd en een oplettend oog ontdekt een aantal zwarte lijnen op het plein. Deze duiden de plek aan waar ver vòòr de Griekse overheersing al offers aan de Goden van weleer werden gedaan. Een bewijs dat deze cult plek, toen 'oikos' genaamd, al ruim 5000 jaar dienst doet als centrum voor samenkomst, religieuse- en sociaal culturele- aangelegenheden.  

Resten van het lichaam van Michiel de Ruyter liggen in Siracusa begraven, maar waar?

Ik maak een sprong naar 2021, naar het programma 'De kok en de direkteur'. Op verzoek van de regisseur en Taco Dibbits deed ik voor de aflevering over Sicilie research naar een stukje 'Nederlandse geschiedenis' op Sicilie. Een verhaal dat zich in de baai van Siracusa heeft afgespeeld. Hoe mooi zou het immers zijn wanneer we de kijkers, tussen al het Griekse-, Romaanse- en Arabische-cultuur 'geweld' op dit eiland, ook een Nederlands verhaal konden vertellen.

Michiel de Ruyter, wie kent  hem niet? De Nederlandse zeeheld uit de 17de eeuw wordt in ons kikkerland in bijna iedere stad geeerd met een straat of plein. Dat hij voor de kust van Sicilie is overleden tijdens een zeeslag tegen de Fransen, dat weet echter niet iedereen. Zijn lichaam ligt welliswaar in de Nieuwe Kerk op de Dam Amsterdam begraven, maar zijn ingewanden zijn destijds (we schrijven 1676) in Siracusa achter gebleven, ook dat is niet bij iedere Nederlander bekend.

Het leuke van televisie, in tegenstelling tot radio is, dat je een verhaal kan ondersteunen met mooie beelden, maar dan moeten die beelden wel hout snijden. Ik wilde dus, op zijn minst, op de proppen komen met de lokatie waarvan wordt aangenomen dat daar die resten van Michiel zijn begraven. Een soort van oog in oog met de NL geschiedenis in Siracusa, was mijn doel. 

Mijn eerste stop was kontakt opnemen met Stichting Michiel De Ruyter, vertegenwoordigd door de nazaat, Frits de Ruyter de Wildt. Hij is de achter-, achter-, achter-, achter-, achter-, achter-, achter-, achter-, achter-, (9x)kleinzoon van Michiel, die mij direkt vol passie vertelt over de tot dan toe, onsuccesvolle, zoektocht naar de resten van zijn bet-, bet-, bet-, bet-, bet-, bet-, bet-, bet-, bet-, (9x) overgroot vader. 

Maar voordat ik beschrijf hoe ik tijdens mijn research uiteindelijk de meest hoogstwaarschijnlijke plek heb gevonden waar deze liggen begraven, even een stapje terug in de tijd. Wat bracht onze nationale zeeheld anno 1676 in Siracusa en waarom ligt een deel van zijn lichaam daar begraven en niet in Amsterdam?

BRON Stichting Michiel De Ruyter

De Spanjaarden riepen de hulp in van de Nederlandse Republiek in hun strijd tegen Frankrijk op de Middellandse Zee, met het doel Scilie te behouden voor de Spaanse Kroon. De Ruyter werd aangewezen als de admiraal om deze opdracht uit te voeren, maar hij had grote bezwaren tegen de wijze waarop de expeditievloot was uitgerust. Volgens hem was deze niet geschikt voor de taak. Onder protest moest hij uiteindelijk genoegen nemen met een zwak eskader. Daarbij, was hij ondergeschikt aan een Spaanse admiraal, dus kon niet volgens eigen inzicht handelen. Dit alles voelde al niet goed.

Op zondag 22 april 1676 (in het zicht van de vulkaan Etna) ontbrandde de strijd tussen de Franse- en gecombineerde Hollands-Spaanse vloot. Michiel de Ruyter stond boven op de campagne van 'de Eendracht'  toen hij werd getroffen door een kanonskogel en viel meters naar beneden op het dek.  Uiteraard zwaar gewond, maar overlijden wordt voorkomen door snel optreden van de scheepschirurgijn die zijn beide benen amputeert.  

Zodra Admiraal Duquesne, leider van de Franse vloot  (en nota bene ex-leerling van De Ruyter zelf) hiervan hoort, wordt de strijd, sportief, gestaakt. De Eendracht kan rustig in de baai van Siracusa blijven liggen. In eerste instantie lijkt Michiel te overleven, maar na een paar dagen verzwakt hij snel door 'graveel' (niergruis). Een ziekte waardoor zijn lichaam veel, teveel, vocht vasthoudt. Daarbij was  zijn hoge leeftijd van negatieve invloed op herstel. Wondkoorts doet Michiel op 29 april 1676 de das om. Op primitieve wijze wordt zijn lichaam gebalsemd en in een loden kist gesloten. Dit echter niet voordat een deel van zijn ingewanden worden verwijderd en, volgens overlevering, op Ortigia, het huidige stadscentrum van Siracusa, begraven.

In november 2021 ben ik dus op zoek naar een mooie, toepasselijke loktatie in Siracusa om dit verhaal te vertellen. Aan de telefoon met Frits de Ruyter de Wildt begrijp ik dat de stichting al een behoorlijke tijd bezig is  met het individualiseren van de plek waar de resten begraven liggen en waar zij graag een gedenkteken willen plaatsen.

Kontakt met de gemeente van Siracusa en haar archief heeft niets opgeleverd. De Nederlandse consul ter plaatse heeft zich ontfermd over de zaak en zelfs een document in de streng beveiligde archieven van het Vaticaan van Rome, waar zij met hoge uitzondering toestemming hebben gekregen tot onderzoek heeft niet het gewenste resultaat opgeleverd. 

Daarin zou staan beschreven dat de resten van Michiel de Ruyter in de tuin van het toenmalig, 1676, 'senatorenpaleis' mochten worden begraven. Dat gebouw bestaat niet meer, totaal verwoest tijdens de aardbeving van 1693. Dat is dus 17 zeventien jaar na het overlijden van De Ruyter. Wel weten we dat het 'palazzo' in de hedendaagse Via del Consiglio Reginale moet hebben gestaan.

Eigenwijs ga ik zèlf op zoek. Op google maps zoom ik in op de grootste panden van de steeg. Ervaring leert dat deze vaak zijn gebouwd op de grondvesten van voorgaande panden en ik ga er vanuit dat zo'n Senators Paleis èèn van de grootste moet zijn geweest. Ik selecteer streetview en voor mij opent de gevel van een enorm pand waar ik verder op internet geen documentatie over kan vinden. Ik klik terug naar het satelietbeeld en kies een ander groot oppervlak. Weer naar streetview en voor mij een indrukwekkend 'portaal' op huisnummer 13. Naast de enorme boog hangt een plakkaat ' Camera Reginale'... De naam 'Koninklijke Kamer' wekt terecht de indruk dat het hier om een belangrijk gebouw gaat.

Ik voel dat ik op de goede weg zit. Adrenaline stroomt mondjesmaat door mijn aders. Op internet lees ik dat de de Camera Regina stamt uit de periode waarin Siracusa onder het Spaanse Rijk viel. Iedere belangrijke stad had in die periode een lokaal bestuur dat als een soort koninkrijkje functioneerde. Deze Camera Regina van Siracusa werd echter zo'n 100 jaar voor het overlijden van Michiel de Ruyter ontbonden. 

'Jammer, dit is hem duidelijk niet',  denk ik nog terwijl ik verder lees... Na het vervallen van het 'sub-koninkrijkje' moest er een nieuw stadsbestuur komen in de vorm van gekozen senatoren. Zij moesten kunnen vergaderen in een mooi pand en dus werd opdracht gegeven voor de bouw van het senatoren paleis, dat nog immer op piazza Duomo in haar volle glorie te bewonderen is. In gebruik genomen ver na de dood van Michiel de Ruyter kan dat 'em dus ook niet zijn..., maar lees ik, voordat het enorme paleis op het plein klaar is nemen de senatoren intrek in het voormalig gebouw van de 'Camera Regina' een gebouw waarvan anno 2021 alleen de poort nog zichtbaar is.

Wacht even... ik leg de datum van Michiel's overlijden er weer even naast, 1676. Dat betekent dat in dàt jaar de Senatoren gebruik maakten van de ex-Camera Regina en dat de resten van Michiel de Ruyter (indien waar) dus in de tuin van het 'tijdelijke sentoren paleis', de Camera Regina, zijn begraven ! Ik heb Michiel de Ruyter gevonden! Meteen bel ik Frits de Ruyter de Wildt.

Zoals ik eerder meldde hebben wij de opnames van 'De Kok en de Direkteur' op Sicilie moeten aanpassen aan nieuwe planningen en beschikbaarheden, waardoor het verhaal van Michiel de Ruyter is komen te vervallen. Het mag de pret niet drukken. Ik heb het gevoel een steentje bijgedragen te hebben aan de zoektocht naar een klein, onbekend en onopgelost detail uit de vaderlandse geschiedenis.

Een paar weken later, vòòr het publiceren van deze blog, spreek ik met Frits. 

'Wat is de stand van zaken?' vraag ik hem.

'Aangezien het huidige pand in prive bezit is, kan de gemeente Siracusa geen garanties noch toestemming geven voor plaquettes of iets anders. Dat leidt tot het idee om uit te wijken naar het huidige stadspaleis, het Palazzo Vermexio, nabij de Duomo. Dit paleis heeft een vergelijkbare functie als het toenmalige Huis van de Senatoren en voelt om die reden als een goed alternatief.'

Momenteel is het Stichtingsbestuur dus in onderhandeling met de gemeente over deze optie. Zo kan dan eindelijk invulling gegeven worden aan de wens van de Stichting om Michiel de Ruyter op een toepasselijke manier te herdenken. 

Frits: 'Hij gaf immers zijn leven in dienst van de Protestantse Republiek ten dienste van de Katholieke Spaanse Kroon tegen zijn Katholieke Franse oud-leerling'.

'Waar de tegenstellingen verenigd worden in een persoonlijke daad, leggen ze een basis voor de samenwerking, die we momenteel binnen Europa nastreven.' (cit. Stichting Michiel de Ruyter)

Volg mijn instagram waar ik dagelijks nieuwe foto's en info over Italie pubbliceer KLIK HIER