Midden in Milaan met de billen bloot

Leestijd: 4 minuten

Het Italiaanse plein heeft alles wel gezien en meegemaakt. Als een stille getuige vormde zij het decor van geschiedkundige evenementen en spannende legende’s. Maar je vindt er ook architektonische hoogstandjes en hedendaagse gebruiken die iets vertellen over de Italiaanse cultuur van vroeger en van nu.

Ik bezoek de pleinen die ondanks hun adembenemende schoonheid vaak onbekend, en dus, een openbaring zijn. Daar neus ik tussen verborgen herinneringen die voor veel van ons geheim zijn gebleven. Onder de titel ‘Geheime Pleinen’ verzamel ik de mooiste verhalen wellicht in een boek. Hier een voorproefje…

Piazza Dei Mercanti

Ongelooflijk, het oudste plein van de stad, maar vrijwel onbekend bij het grote publiek. Dit is de exacte plek waar Milaan zo'n 2500 jaar geleden is ontstaan, maar zonder het moderne Google Maps is de kans groot dat je zomaar aan haar voorbij gaat. Hemelsbreed ligt dit intieme pleintje op nog geen honderd meter van de indrukwekkende Duomo, waar duizenden toeristen dagelijks akte de presence geven. Desalniettemin is Piazza Mercanti bekender bij MacDonald's gasten dan bij duomobezoekers.

Raar, maar waar èn verklaarbaar, want de fastfoodketen, met haar hoofdingang op het plein van de duomo, heeft een kleine achteruitgang met een terrasje dat uitkijkt over Piazza Mercanti. Tradizionele Italiaanse- pasta's en pizza's hebben hier dus plaats gemaakt voor het BigMac- en MacNuggets geweld. De geur van de lauw, opgewarmde 'Franse' frietjes mag de cultuurpret echter niet drukken. In de loop der eeuwen heeft Piazza Mercanti zoveel meegemaakt dat zij niet onder de indruk is van een Amerikaanse junkfood keten waarvan de wereld over honderd jaar de naam is vergeten.

Overigens hoef je de MacDonalds niet te betreden om het pittoresque plein te bereiken. Zowel via de 'Via Orefici' als via de straat met dezelfde naam 'Via Piazza Mercanti', loop je er vanaf de dom in èèn minuut naartoe. 

Een klein stukje geschiedenis

Al vòòr de Romeinen, en zelfs voor de aankomst van de Kelten (zo'n 500 jaar voor Christus) was dit al een belangrijk kruispunt van een aantal prehistorische routes door Europa. 

Halverwege hedendaagse steden als Genova en Bergamo, lag zij precies tussen de Alpen en de Middelandse Zee, en voor wie van het huidige Frankrijk richting de Adriatsische kust reisde, of verder Zuidwaards, was dit ook een verplichtte tappe. 

Logischerwijs ontstond hier in de loop der tijd een internationale ontmoetingsplek waar uitwisseling van- goederen en ideeen plaatsvond. Een strategisch centrum dat al vroeg in de geschiedenis bekend was bij reizigers. Dat heeft Milaan in de eeuwen daarna de kans gegeven om uit te groeien tot de miljoenen stad die zij nu is. 

Met enige fantasie kan je je voorstellen hoe handelaren uit ale windrichtingen hier hun paard en wagen stopten voor een welverdiende pauze en van de gelegeheid gebruik maakten om hun waar aan de man te brengen. Let wel, tot 1228 was hier geen sprake van een plein. Waarschijnlijk was het een omheind gazon of een met bomen omringd stuk land waar het sociale- en commercieele leven samen kwam.

Hier werden markten georganiseerd, het laatste nieuws wereldkundig gemaakt en ten overstaan van de lokale bevolking werden stropers, moordenaars en dieven berecht. 

Rond 1228 was dit 'machtcentrum' onmisbaar geworden om de toen al 100.000 inwoners van de gemeente in het gereel te houden. In Milaan stonden in de dertiende eeuw immers al zo'n 10.000 gebouwen.

In dat jaar werd het pand 'Palazzo della Ragione' in gebruik genomen. Het was een eerste stap naar de vervaardiging van een heus plein. Palazzo della Ragione was het gebouw waar de 'overheid' zitting had. Met de alsmaar groeiende bevolking was een professionele organisatie noodzakelijk. In de palazzo werd vergaderd en werden belangrijke beslissingen genomen. Met name op het gebied van de rechtsgang. Voor de alsmaar groeiende bevolking was het geen luxe dat er op professionele wijze werd geregeerd. Duidelijk opgestelde regels garandeerden een goed functionerende en veilige maatschappij. Het indrukwekkende pand alleen al, dwong respekt af bij de bevolking en waar nodig wierp de uitvoering van openbare vonissen op het plein voor de deur, ook haar vruchten af.

Het wapen van Milaan.

Tijdens de bouwwerkzaamheden van Palazzo della Ragione werd het embleem van een "zeug" gevonden. Haar afbeelding prijkt op de facade en na enig historisch onderzoek blijkt dat zij in de vijfde eeuw voor Christus door de Kelten was gekozen als simbool voor dit, toen nog, moerassige  landschap. 

Milanesen houden de herinnering aan dit varken graag wat op de achtergrond. Voor de Kelten was de zeug welliswaar een heilig dier, maar dè mode-, stijl- en business stad van Italie heeft vandaag de dag moeite zich te identificeren met een nat, modderig beest. In de Middeleeuwen werd de zeug overigens al vervangen door een blauwe draak, geleend uit het wapen van de machtige Visconti familie. Dit simbool kon, en kan, op goedkeuring van de Milanesen rekenen. Zij straalt macht uit en schrikt mensen af. Op talloze plekken in de stad prijkt de draak trots op gevels, vaandels èn... in het bekende logo van Alfa Romeo.

Martelingen

Terug naar de rechtspraak en met name de terechtstellingen die op Piazza Mercanti eeuwen lang publiekelijk plaatsvonden. Deze waren vaak wreed en dienden zo het doel de burgers af te schrikken niet de zelfde fout of misdaad te begaan als de beklaagde. 

Een van de meest voorkomende martelingen was 'het touw'. 

Een uiterst simpel, veelzijdig, goedkoop en makkelijk verkrijgbaar atribuut waarmee je, met minimale inspanning, zwaar kon straffen. Lijfstraffen met het touw werden dan ook omschreven als koning der kwellingen. Vaak gericht op het verdraaien en scheuren van ledematen, spieren, pezen en botten. 

Aan het kozijn op de eerste verdieping van Palazzo della Ragione werd een katrol bevestigd, terwijl op de begane grond de handen van de veroordeelde achter zijn rug werden vastgebonden. Een touw dat aan het ene uiteinde was bevestigd aan het katrol werd bij het andere uiteinde tussen de armen en de rug van de crimineel gehaald.

Daarna werd het slachtoffer langzaam enkele meters boven de grond getakeld, waardoor het volledige lichaamsgewicht de schouders, die achterwaards omhoog werden getrokken, na verloop van tijd uit de kom trokken. Op zich al pijnlijk genoeg, maar gelang de ernst van de overtreding of misdaad kon de strafmaat worden aangepast door de pijn te verhogen. De gevangene kon voor korte- of langere duur in deze positie worden achter gelaten, of er kon gewicht worden toegevoegd aan de voeten. 

Ander lugubere aktie: de 'beul' kon het touw op een onbewaakt moment laten vieren waardoor de gevangene een vrije val viel. Net voordat deze de grond raakte werd het touw aburpt gestopt wat een zware schok veroorzaakte en de komplete schouderzone ontwrichtte. Wanneer dat in een eerder stadium was gebeurd dan kon het vlees zelfs gaan scheuren.... Enfin, er waren mogelijkheden te over om iemand flink te straffen en te laten lijden. 

Met de billen bloot.

Op de plek waar nu een waterput staat lag volgens de overlevering in vroegere tijden een rotsblok met scherpe randen en hoeken. 'De steen van de miskleunen' genoemd. In afwachting van het vonnis werd de gedagvaarde gedwongen naakt op het blok te zitten. Een vernedering die wederom diende de bevolking ervan te overtuigen niet het zelfde, foute pad in te slaan. Was de steen aanvankelijk opgedragen aan degenen die zich aan oplichterij schuldig hadden gemaakt of met opzet hun bedrijf failliet hadden laten gaan, moesten er later, in de 13e eeuw, ook op heterdaad betrapte dieven met hun billen bloot. Echter niet voordat zij aan één oog werden verblind en bij herhaling van de overtreding, beide handen werden verminkt.

Parlerà, 'hij zal spreken'

Tegenover Palazzo della Ragione staat het prachtige Loggia degli Osii, genoemd naar de laatste familie die er heeft gewoond. Vanaf het balkon, dat 'Parlerà' werd genoemd en wel iets weg heeft van het romantische balkonnetje van Rome en Giulia in Verona, werd het vonnis uitgesproken. 

Overigens werden de eventuele bezittingen van een veroordeelde op een veiling aan de hoogste bieder verkocht. Dit gebeurde gelijktijdig aan de terechstelling. Daarna was er maar een richting vanad het plein, linearecta de gevangenis in. 

Een klein lichtpuntje... Tijdens de Kerst- of Paas periode kon een gevangene gratie krijgen. Niet dankzij zijn goede gedrag, maar dankzij een gulle gever. Wanneer een rijke Milanees besloot de schulden van een gevangene te vereffenen, kocht hij daarmee ook het recht om de vrijgelaten crimineel voor zich te laten werken en zo de opgelopen schuld bij hem af te lossen. 

Zoals in de rechtspraak is er op het Piazza Mercanti veel veranderd. Echo's uit het verleden bereiken dìe bezoeker die even de tijd neemt om rustig om zich heen te kijken. 

De ander kauwt zijn junkfood, op basis van varkensvleesresten gulzig naar binnen...

Voor dagelijkse stories, info en foto's van Italie, volg mijn instagram profiel:

Klik hier